Ir al contenido

Lengua lituana

Dendi Güiquipeya
Lituanu
lietuvių kalba
Palrau en

Prantilla:LTU

Prantilla:Geodatos Polonia (Puńsk)
Puestu N'en los 100 superiol (Ethnologue, 2013)
Familia

Indoeropea

 Baltoeslava

  Bálticu

   Bálticu oriental

    Lituanu
Escreviúra alfabetu latinu
Estatus oficial
Oficial en

Prantilla:LTU


Prantilla:EU


Prantilla:Geodatos Polonia Polonia (nel puebru de Puńsk)
Reglau por Institutu dela Luenga Lituana
Códigus / Cóigus
ISO 639-1 lt
ISO 639-2 lit
ISO 639-3 lit
Glottolog lith1251

El idioma lituanu (lietuvių kalba) es una luenga dela rama báltica dela familia de luengas induropeas. Tiini unus quatru millonis de palraoris, prenciparmenti en Lituaña.

Ena literatura báltica antiga a vezis se llama lituanu a toas las luengas bálticas en heneral.

Aspetus estóricus, socialis i colturalis Distribución heugráfica El lituanu se palra prencipalmenti en Lituaña. Nostanti, dessistin minorías de lituanupalraoris en Alemaña, Arhentina, Australia, Armenia, Bielorrussia, Brasil, Canadá, Chili, Colombia, Méxicu, Moldavia, Estaus Unius, España, Estonia, Heurhia, Kazajistán, Kirguistán, Letonia, Polonia, Réinu Uníu, Rumania, Rússia, Suécia, Tayikistán, Turkmenistán, Uruguai, Uzbekistán i Venezuela.

Alreol del 80 % delos abitantis de Lituaña (2,8 millonis de pressonas sigún el censu de 2021) palra lituanu. En total unus 4 millonis de pressonas en tol mundu palran el idioma.

Estatus oficial

[adital | adital cóigu]

El lituanu es la luenga oficial de Lituaña i unu delos idiomas oficialis dela Unión Uropea. Nel puebru de Puńsk (Polonia) es coficial juntu col polacu.

Diáletus

[adital | adital cóigu]
Deáletus del lituanu:[1] las variedais de samogitianu están en amarillu, roju i marrón; las variedais de aukštaitianu están en verdi, azul i púrpura

El idioma lituanu tiini dos deáletus prencipalis: el altu lituanu (Aukštaičių), en cuya variant'ocidental se basa el lituanu estándal; i el samogitianu (bahu lituanu, Žemaičių/Žemaitių). Entri dambos dos á escassa entelihibilidá mutua.

[1] Equí se puei vel un mapa dela destribución heugráfica de dambos dos deáletus.

Prantilla:Quote box Entri las luengas induuropeas, el lituanu es conservaol ena su gramática i funulogia, reteniendu caraterísticas arcaicas que d'otra manera s'alcuentran solu en luengas antigas cumu el Sánscritu[2] (señalámenti la su forma temprana, Sánscritu Védicu) o el Grieu Antigu. Assin, es una fuenti emportanti pala recostrución dela luenga Proto-Induuropea inque la su tardía atestación (colos testus mas tempranus datandu solu d’alreol de 1500 AD, mientri que el Grieu Antigu fue escritu dantis alreol de tres mil añus en c. 1450 BC).

Mapu dela prevalencia de hidrónimus d'origi Bálticu

Sigún los idrónimus d'origi Bálticu, las luengas bálticas fuerun palrás en una çona ancha al esti del Mari Bálticu, i en c. 1000 BC tenía dos uniais lingüísticas: ocidental i oriental.[3] Sigún la envestigación glotucrunulóhica, las luengas del Bálticu Oriental se desapartun delas del Bálticu Ocidental entri c. 400 BC i c. 600 BC.[4][5] El geógrafu grieu Ptolomeu ya tenía escritu alreol de dos tribus/nacionis bálticas pol nomu, los Galindai (Γαλίνδαι) i los Sudinoi (Σουδινοί), nel sigru II AD.[6][7] El lituanu s’orinó dela surusupeci del Bálticu Oriental i se mantuvu ábati sin cambial ata c. 1 AD, nostanti en c. 500 AD la luenga dela parti setentrional de los Baltus Orientalis fue enfluenciá polas luengas hínicas, lo qual enchó el desenvolvimiento de chambus dela luenga delos Baltus Meridionalis (vel: Latgaliu, que se desenvolvió en Latviu, i estintus Curoniu, Semigaliu, i Seloniu luego). La luenga de los Baltus Meridionalis fue menus enfluyenciá porel processu i retenió abondas delas sus caraterísticas mas viejas, que forman el lituanu.

Çona ondi se palraba lituanu nel sigru XVI

La diferenciación entri el lituanu i el letón encetó endispués de c. 800 AD; duranti un tiempu largu, pudun sel consideraus dialetus duna só luenga.[8] Polu menus, dessistun dialetus de transeción ata el sigru XIV o XV i quiciás ata el sigru XVII.[9] Los Germanus dela Espá alemanis ocupun la parti ocidental dela cuenca del Ríu Daugava, lo qual truju coloniçación del territoriu dela Letonia moerna (nel tiempu se llamaba Terra Mariana) por alemanis i tenía una enfluyencia emportanti nel desenvolvimiento endependienti dela luenga por causa de la germanización (vel tamién: Alemanis Balticus i nobleça alemana báltica).[10]

Dessistía fascinación polos lituanus i la su luenga entri los envestigaoris del sigru XIX tardíu, i el filólogu Isaac Taylor escrevió lo sigienti ena su obra The Origin of the Aryans (1892):

"Assin sedríe qu'el lituanu tieni la mejol petición de represental la raça ária primitiva, vistu qu'el su idioma muesta menus d'essus chambus funéticus, i dessas példias gramaticalis que son consecuentis ala adquisición duna palra estrangera."[11]

El lituanu fue estudiau por varius lingüistas cumu Franz Bopp, August Schleicher, Adalbert Bezzenberger, Louis Hjelmslev,[12] Ferdinand de Saussure,[13] Winfred P. Lehmann i Vladimir Toporov,[14] Jan Safarewicz,[15] i otrus mas.

Estudiandu los topónimus d'origi Lituanu, el lingüista Jan Safarewicz concluyó que las rayas orientalis del lituanu solían están en horma de çigçags a través de Grodno, Shchuchyn, Lida, Valozhyn, Svir, i Braslaw (la ciá).[16] Essas rayas orientalis coincidin parcialmenti cola dispersión dela hi Católica i Ortodoxa, i debíun dessistil nel tiempu dela Cristianiçación de Lituaña en 1387 i endispués.[16] Las rayas orientalis de Safarewicz fuerun movías entavía mas al sul i al esti por otrus sabelis (p. ej. Mikalay Biryla, Petras Gaučas, Jerzy Ochmański, Aleksandras Vanagas, Zigmas Zinkevičius, i otrus mas).[16]

El Proto-Balto-Eslavu se desapartó dretamenti del Proto-Induuropeu, endispués se subdesapartó en Proto-Bálticu i Proto-Eslavu. El Proto-Bálticu se desapartó en Proto-Bálticu Oesti i Proto-Bálticu Esti.[17] Las luengas bálticas passun pol un estayu Proto-Balto-Eslavu, del qual las luengas bálticas retenin isuglossas léxicas, morfulóhicas, funulóhicas i acentualis esclusivas i non-esclusivas en común col las luengas eslavas, que representan los sus parientis vivus induuropeus mas cercanus. Amás, col lituanu siendu tan arcaicu en hunulohia, las palras eslavas puen amental-se con frecuencia del lituanu polas leis de soniu regularis; porel ejempru, Lith. vilkas i Polacu wilk ← PBSl. *wilkás (cf. PSl. *vьlkъ) ← PIE *wĺ̥kʷos, todus significandu "lubu".

Por causa delas tres colturas arquelóhicas en Lituaña, angunus sabelis partin el etnus lituanu en tres grupus colturalis – Samugícius (Ocidentalis), Aukštaitians (Centralis) i Lituanus (Orientalis). Tradiçionalmenti, la tribi Samugícia s’incluyi drentu del etnus lituanu mas anchu cumu sugierin las estórias estóricas, deviendu Lituaña en dos partis – Austechia (Aukštaitija) i Samogitia (Žemaitija)[18][19] – nostanti los sus oríginis son un asuntu de debatis ogañu.[20] La lingüista Jūratė Sofija Laučiūtė arreñiga qu'antis dela su assimilación, los Samugícius antigus eran una tribi deferenti delos Lituanus, lo qual s’endevina por ciertas caraterísticas lingüísticas non esplicablis polos hunéticus solus, cumu la tremenación -ou <*-ou de los sustantivus masculinus en horma genitivu (p. ej. Samugíciu velkou, Lituanu vilkui, significandu 'lubu'). Valdemaras Šimėnas sugieri que dambas dos colturalmenti cumu lingüísticamenti los Samugícius antigus eran mas cercanus a los Curonianus, Semigalianus i Selonius que a los Lituanus.[21] Nel sigru XII tardíu, los Samugícius i los Lituanus hormun una unión tribal, que fue el enceti del futuru estau Lituanu.[22]

Inicialmenti, el lituanu fue una luenga palrá nel Gran Ducau de Lituaña i el Ducau de Prusia, mientri que el encetu dela escreviura lituana es posiblimenti associá cola entrodución dela Cristiandá en Lituaña quandu Mindaugas fue bautiçau i coronau Rei de Lituaña en 1250–1251.[23][16] S’arreñiga que rezus fuerun traducíus al dialetu local de lituanu polos monhis Hrancescanus duranti el bautiçismu de Mindaugas, nostanti na delas escrituras á sobrevivíu.[23] La primel palra lituana grabá, tenía lau el 24 de diciembri de 1207 dela crónica de Enriqui de Latvia, fue Ba, una enterheción dun assaltaol lituanu endispués de topal ná pa pilleal en una ilesia Livonia.[24] Prantilla:Multiple image

Inque na de escritus en lituanu á sobrevivíu del sigru XV o dantis,[23] el lituanu (Lingwa Lietowia) fue mencionau cumu una delas luengas uropeas delos participantis nel Concehu de Constança en 1414–1418.[25][26][27] Dendi la mitá del sigru XV, la leyenda se desparramó alreol del origi romanu dela nobleça lituana (dela estirpi Palemon), i la prossimidá dela luenga lituana col Latín, assi dessu a angunus entelitualis nel meyu del sigru XVI a avogal pol reemplaçu del Rutenu col Latín, vistu qu’el Latín era considerau cumu la luenga nativa delos Lituanus.[28][29]

Inicialmenti, el Latín i el Eslavu Eclesiásticu eran las prencipalis luengas escritas (cancillería) del Gran Ducau de Lituaña, nostanti nel sigru XVII tardíu – sigru XVIII el Eslavu Eclesiásticu fue reemplazau pol Polacu.[23][30] Nostanti, el lituanu fue una luenga palrá delos gobernaoris lituanus meyevalis dela dinastía Gediminids i las sus ramificazionis cadet: Kęstutaičiai i dinastías Jaguelónicas.[31][32][33][34] Se sabi que Jogaila, siendu lituanu étnicu pola línia masculina, mesmu supu i palró lituanu con Vytautas el Grandi, el su primu dela dinastía Gediminids.[32][33][35] Duranti la Cristianiçación de Samugícia na del cleru, que llegan a Samugícia con Jogaila, pudun comunical-si colos nativus, asín Jogaila mesmu enseñó a los Samugícius alreol del Catolicismu; pos pudu comunical-si nel dialetu Samugíciu del lituanu.[36] Endispués, Vytautas el Grandi escrevió ena su letra del 11 de marçu de 1420 a Sigismundu, Emperadol Sacru Romanu, que el lituanu i el Samugíciu son la mesma luenga.[37]

El Gran Duqui de Lituaña, Alexandru Jaguelón, especificó que los clérigus Católicus Romanus en dessas 28 ilesias debíun sabel la luenga lituana, sigún la su letra del 18 de setiembri de 1501, la qual fue endiriçá al Obispu de Vilnius Albertas.[38][39]

El gastu de lituanu acontinó enas cortis riales lituanas endispués delas muertis de Vytautas el Grandi (1430) i Jogaila (1434).[34] Porel ejempru, vistu qu'el hoven Gran Duqui Casimiru IV Jaguelón era menol d'edá, el control supremu alreol del Gran Ducau de Lituaña estaba enas manus del Concehu Lituanu de Señoris, presidiu por Jonas Goštautas, mientri que a Casimiru IV Jaguelón se le enseñó lituanu i cosumbrerus de Lituaña por oficialis cortesanus nombráus.[40][41][42][31] Duranti la visita de los embiáus dela szlachta polaca a Casimiru en 1446, ellos se dien cuenta que ena corti rial de Casimiru los cortesanus palrandu lituanu eran obligatórius, juntu colos cortesanus polacus.[28][43] El iju de Casimiru IV Jaguelón, San Casimiru, qual fue endispués anunciau cumu santu patronu de Lituaña, era un políglota i entri otras luengas supu el lituanu.[44] El Gran Duqui Alexandru Jaguelón tamién pudía entendel i palral lituanu vistu que abondus clérigus lituanus servun ena su capilla rial i tamién mantuvo una corti lituana.[28][45][46] En 1501, Erazmu Ciołek, un clérigu del Obispau de Vilnius, espricó al Papi que los Lituanus conservaban la su luenga i asseguraban respeta a ella (Linguam propriam observant), nostanti tamién gastaban la luenga Rutena por razonis de simpricidá visto que era palrá por ábati la mitá del Gran Ducau de Lituaña.[28] Una nota escrita por Sigismundu von Herberstein ena primel mitá del sigru XVI estipula que, en un océanu de luenga Rutena en dicha parti d'Uropa, dessistun dos rehionis non-Rutenas: Lituaña i Samugícia ondi los sus abitantis palraban la su luenga, nostanti abondus Rutenus tamién abitan entri ellus.[47]

El manuscritu mas vieju sobrevivienti en luenga lituana (c. 1503), re-escritu dun testu uriginal del sigru XV.

El testu escritu lituanu mas antigu sobrevivienti es una traducción datandu alreol de 1503–1525 del Rezu del Señol, el Ave María, i el Creyu Nicenu escritu nel dialetu Aukštaitiu Meridional. Dendi 1530–1560 a los Lituanus Prusianus se les enseñó ena luenga nativa lituana enas parróquias i escuelas de campesiñus de Lituaña Menol, i duranti 200 añus las autoridáis del Ducau de Prusia non tomun mayoris meas obstrutivas contra dicha educación, inque estas propuestas fuerun hechas ocasionalmenti encetandu nel sigru XVIII i decretus fuerun emitíus sin sel enplementaus (la germanización encetó en seriu nel períu del Imperiu Alemán, dendi los añus 1870 endispués).[48] El 8 de jeneru de 1547 el primel libru lituanu fue enpreentau – el Catecismu de Martynas Mažvydas.[23]

Enas cortis riales en Vilnius de Sigismundu II Abostu, el últimu Gran Duqui de Lituaña dantis dela Unión de Lublin, dambas dos Polacu i Lituanu eran palrás igualmenti abondu.[34] En 1552 Sigismundu II Abostu ordenó que las órdinis del Mahistrau de Vilnius hueran anunciás en lituanu, polacu, i rutenu.[49] La mesma receta fue válida pal Mahistrau de Kaunas (la ciá).[50][51]

Nel sigru XVI, siguiendu el descensu del gastu rutenu en favor del polacu nel Gran Ducau de Lituaña, la luenga lituana engrandeció las sus posicionis en Lituaña por causa de rehormas en asuntus religiosus i rehormas hudicialis que premiterun a nivelis inferioris dela nobleça lituana a participar ena vía social-política del estau.[28] En 1599, Mikalojus Daukša pubricó el su Postil i enos sus prólogus espressó que la situación dela luenga lituana abía meyorau i diu las gracias al obispu Merkelis Giedraitis polas sus obras.[28]

El sigru XVIII tempranu fue desalentaol palos palrantis de lituanu vistu que la pesti dela Gran Guerra del Norti en 1700–1721 mató al 49% delos residentis nel Gran Ducau de Lituaña (1/3 delos residentis en Lituaña mesma i ata 1/2 delos residentis en Samugícia) i el 53% delos residentis en Lituaña Menol (mas del 90% delos fallicius eran Lituanus Prusianus).[52] Pola otra parti, se establecerun seminarius dela luenga lituana ena Nuversidá de Königsberg (1718) i ena Nuversidá Prusiana de Halle (1727).[53]

Ata 1741 ena Província Lituana (Provinz Litauen) del Réinu de Prusia, la qual abraçaba los contreus de Klaipėda, Tilsit, Ragnit, Insterburg, dessistun 275 escuelas primarias lituanas (en zonas multinacionalis se hormun classis desapartás palos palrantis de lituanu i alemán), en 1800 – 411 escuelas lituanas.[53]

El Gran Duqui de Lituaña, Alexandri Jaguelón, especificó que lus prautus católicus románus d’estas 28 ilesias habín de sabéi la luengua lituana, según la su carta del 18 de setiembri de 1501, dirigía al bispu de Vilnas, Albertas.[54][55]


El testu más antiguu conocíu escritu en lituanu es la traducion de un himnu de 1545. Dessistin librus empretaus en lituanu dendi 1547, inque el nivel d'alfabetización delos lituanus fue mú baju ata el sigru XVIII i nu avía librus a dispusición del púbricu. Nel 1864, siguendu el levantamientu de Eneru, Mijaíl Muraviov, gobernaol heneral del Imperiu russu en Lituaña, empusu una prohibicion heneral al usu del alhabetu latinu i dela educacion i empreación en lituanu. Los librus en alhabetu latinu acontinun empretándosi tras la raya en Prússia Oriental i los Estaus Unius. Eran pasaos de contrabandu al país a pesal de las duras penas de cárcel, contribuyendu assin al sentimientu nacionalista que llevaríe al levantamientu dela prohibicion nel 1904.

El lituanu á síu el idioma oficial de Lituaña dendi 1918. Duranti el periou soviéticu (veasi Estoria de Lituaña) fue gastau amás del russu, el qual prevaleció ena Repúbrica Socialista Soviética de Lituaña com'idioma oficial de toa la Unión Soviética.

Descricion lingüística

[adital | adital cóigu]
Estensión apróssimá del idioma lituanu nel sigru XVI

El lituanu es una luenga «conservaora» en várius aspetus. Pol exemplu, tiini un sistema fonulóhicu relativamenti pareciu al reconsiuyíu del idioma protoinduropeu común i retieni un güen númeru de las sus particularidais morfolóhicas. Pol ellu, es una luenga de gran ayúa pal estúdiu lingüísticu, a pesal de que los docus lituanus más antigus se remontin al sigru XVI.

Pol otru lau, se istima que la subfamilia báltica á dessistiu d'un móu separau del restu delas luengas induropeas dendi el sigru X a. C. al menus, siendu el prusianu antiguu la luenga más tempranamenti dumentá. Mentris qu'es notabli qu'aya conservau algunas caraterísticas ancestralis, el móu concretu en que las luengas bálticas s'án desenvolviu a partil del induropeu nu es tol conocíu. Las luengas bálticas orientalis se separun delas ocidentalis (u quiciás del idioma protobálticu) entri los añus 400 i 600 d. C. La deferenciación entri el letón i el lituanu encetó nel añu 800, tras un largu periou de sel deferentis deáletus d'un mesmu idioma. Comu mínimu, án dessistiu deáletus de transición entri dambos dos idiomas ata los sigrus XIV i XV, i quiciás comu mú tardi ata el sigru XVII. Assinismas, l'ocupación delos sigrus XIII i XIV dela cuenca ocidental del Daugava (casi coindicenti cola atual Letonia) polos Hermanus delas milicias de Cristu alemanis tuvu una enfluyéncia decisiva nel desenvolvimiento endividual destus idiomas.

Crassificación

[adital | adital cóigu]

El lituanu es unu delos dos idiomas bálticus entavía vívus (untu col letón). Las luengas bálticas horman la su própia rama drentu delas luengas induropeas.

Fonulogía

[adital | adital cóigu]

El enventariu consonánticu del lituanu se ressumi nel siguienti quadru:[56]

  Labialis Dentalis /
Alveo-
dentalis
Alveolaris Post-Alv./
Palatal
Velaris
Oclusivis Sordas p t     k
Sonoras b d     g
Fricativis Sordas f s   ʃ x
Sonoras   z   ʒ ɣ
Africás Sonoras   ʣ   ʤ  
Sordas   ʦ   ʧ  
Nasalis m   n    
Líquidas Lateralis     l    
Vibrantis     r    
Aprosimanti ʋ     j  

Toas las consonantis salvu la /j/ tiinin dos hormas, la palatalizá i la nu palatalizá.

Ai dos maneras de describil el sistema vocálicu lituanu. El modelu tradicional tiini seis vocalis largas i cincu cortas, cola lóngui comu caraterística destintiva:[57]

 
Antedera
Centrá
Trasera
Larga Curta Larga Curta
Alta i   u
Meyia     o
Meyia-baxa ɛː ɛ      
Baxa       a

Nostanti, más d'un envestigaol suhieri que el rasgu deferenciaol puei sel la contraposicion de vocal tensa frenti a relaá, u al menus tan emportanti comu la lóngui. Tal hipótesis da comu risultau la siguienti tabla, endon s'á ehau la destincion entri 'largas' i 'cortas' pa que sea análoga cola terminulohía anteriol:[58]

 
Antedera
Trasera
Larga Curta Larga Curta
Alta ɪ ʊ
Meyia   ɔ
Baxa æ ɛ ɑ

Gramática

[adital | adital cóigu]

El lituanu es un idioma artamenti fressivu, nel que las relacionis entri las partis dela oracion i las sus uncionis n'ella se esspressan pol mé de numerosas flessionis.

Ai dos génerus gramaticalis en lituanu: el masculinu i el femeninu. Nu ai géniru neutru, inque dessistin algunas hormas que se derivan de un primitiu géniru neutru, subretó ahetivus atributivus. Posei un acentu léssicu libri i móvil, i se carateriza pol un acentu entunativu.

Tiini cincu declinacionis palos sustantivus i tris palos ahetivus, assin comu tris coniugacionis verbalis. Tós los verbus tiinin presenti, pasau, pasau iterativo i huturu de endicativu, móu subhuntivu (u condicional) i móu emperativu (dambos dos sin destincion de tiempus), assin com'enfinitivu. Estas hormas, escetu el enfinitivu, son coniugativas, con dos pressonas de singulal, dos de plural i una horma de tercera pressona común pa dambos dos númerus. El lituanu tiini el sistema de participius más ricu de toas las luengas induropeas, con participius derivaus de tós los tiempus con destintas hormas ativas i passivas, i várias hormas de herundiu. Los sustantivus i otras palabras declinablis posein, al igual qu'en el letón, sieti casus gramaticalis: nominativu, henitivu, dativu, acusativu, enstrumental, locativu i vocativu. Enos testus lituanus más antigus topamus tris variedais adicionalis del casu locativu: el ilativu, el adesivu i el adlativu. El más común es el ilativu, que entavía subrevivi ena luenga estándal en algunas esspressionis. Los casus adesivu i adlativu están ábati esstintus.

La primera gramática prescritiva de lituanu fue escretá en latin pol Daniel Klein i pubricá en Königsberg nel 1653. El primeru Compendiu dela luenga lituana fue pubricau entri 1856 i 1857 pol August Schleicher, profesol dela Nuversidá de Praga.

Vocabulariu

[adital | adital cóigu]

Los númerus d'unu a veinti en lituanu son: 1 vienas, 2 du, 3 trys, 4 keturi, 5 penki, 6 šeši, 7 septyni, 8 aštuoni, 9 devyni, 10 dešimt, 11 vienuolika, 12 dvylika, 13 trylika, 14 keturiolika, 15 penkiolika, 16 šešiolika, 17 septyniolika, 18 aštuoniolika, 19 devyniolika, 20 dvidešimt.

Préstamus léxicus

[adital | adital cóigu]

Los puristas lituanus creen hormementi que l'enfluyéncia estranhera ena su luenga nativa es perhuicial[59]; mentras que el vocabulariu básicu nu contiini abondus préstamus, dessistin algunus yamaus senieji skoliniai ('viejus préstamus') que fuerun tomaus delos idiomas más cercaus aci abondu tiempu. Exemplus de essus préstamus son stiklas 'cristal' (d'origi eslavu; cf. steklo en russu), muilas 'habón' (origi eslavu; cf. mylo en russu), gatvė 'calli' (del alemán Gatwo 'caminu pamentau', subretó en tierras úmeas), spinta (der Spint, alemán; palabra henérica pa 'muebli de almacenahi', com'armáriu). Estas palabras nu pareci que vayan a sel cambeás ebiu ala su antigüedá. Otras palabras emprestás son enternacionalis i puein topalsi en abondus otrus idiomas, comu telefonas, ciklas, schema, etc. Estas palabras vienin del latin u del grieu crásicu i nu son considerás «peligrosas» polos puristas del idioma, dau que dichus idiomas ya nu dessistin. Nostanti, ai abondas palabras d'origi estranheru que tiinin correspondientis lituanas, i pol ellu nu ebin sel usás. Esas palabras án passau previamenti pol el russu, inque, dendi que Lituaña tuvu l'endependéncia nel 1990, el ingrés está encetandu a adquiril mayol enfluyéncia i un gran númeru de palabras án envaiu el idioma (comu dispenseris, hakeris u singlas). L'enfluyéncia delos préstamus está en debate ogañu, inque topal correspondientis lituanas palas estas palabras sueli sel tari deficil.

Vocabulariu induropeu

[adital | adital cóigu]

El lituanu está considerau unu delos idiomas induropeus atualis más conservadoris i, de hechu, ciertas palabras lituanas son mú semehantis a las sus correspondientis en sánscritu.[60] Las palabras lituanas i sánscritas sūnus ('iju') i avis ('ovéha') son essactamenti igualis, i abondus otrus paris de palabras difierin solamenti liheramenti, comu dūmas ('humu', dhumas en sánscritu), antras ('segundu', antaras en sánscritu) i vilkas ('lobu', vrkas en sánscritu). Nostanti, la morhulohía verbal lituana muestra abondas ennovacionis.

El lituanu tiini vocabulariu proceenti del protoinduropeu que puei topalsi tamién en latin. Angunus exemplus son los siguientis (la primera del pal en latín, la segunda en lituanu): rota — ratas ('rua'), senex — senis ('ancianu'), vir — vyras ('ombri'), anguis — angis ('serpienti' en latín, una especi de serpienti en lituanu), linum — linas ('linu'), aro — ariu ('aru'), iungo — jungiu ('mi unu'), duo — du (dos), tres — trys ('tris'), septem — septyni ('sieti'), gentes — gentys ('tribus, hentis'), mensis — mėnesis ('mesi'), dentes — dantys ('dientis'), noctes — naktys ('nochis'), sedemus — sėdime ('mus sentamus'), entri otrus. Abondas delas palabras d'esta lista compartin semehanças con otrus idiomas induropeus. Nostanti, a pesal delas frequentis semehanças en vocabulariu, el lituanu tiini abondas deferencias con respetu al latin i, pol lol tantu, con respetu alas luengas románicas. Es más: las emportantis deferencias estruturalis esscluyin la posibiliá d'una posibli descendéncia d'un idioma a partil del otru.

Pol otru lau, las numerosas similituis léssicas i gramaticalis entri las luengas bálticas i las eslavas suhieren afiniá entri estus dos grupus d'idiomas. Nostanti, dessisti multitú de palabras bálticas (en concretu lituanas) que, entavía contandu con correspondientis en sánscritu i latín, nu topan correspondencia con palabras eslavas. Esti hechu resultaba mistiriosu pa abondus lingüistas dantis dela metá del sigru XIX, inque endispués fue decisivu ena recreacion del protoinduropeu. Ogañu, siguin siendu ohetu de discusson l'estoria delas relacionis entri las luengas bálticas i las eslavas i una proceencia más essacta delas afiniais entri dambos dos grupus.

Sistema d'escreviura

[adital | adital cóigu]

Al igual que abondus idiomas induropeus d'Uropa, el lituanu utiliça el alhabetu latinu mueificau. Se compón de 32 letras. El ordin alhabéticu presenta una varianti: la Y se coloca entri la I con ogonek (Į) i la J.

border=0|A
Ą B C Č D E Ę Ė F G H I Į Y J K L M N O P R S Š T U Ų Ū V Z Ž
a ą b c č d e ę ė f g h i į y j k l m n o p r s š t u ų ū v z ž

El acentu aguu, el acentu ravi, la tildi i el macrón se puein gastal pa marcal el acentu i la cantiá vocálica. Nostanti, nu se suelin escrebil, salvu en diccionarius i endon se precisan en pos dela clariá. Amás, se gastan los siguientis dígrafus, inque se consideran secuéncias de dos letras pa questiones d'ordin alhabéticu. Ai que resseñal que el dígrafu ch representa la velal fricativa sorda, mentras que los otrus son una simpri adicíon delas sus letras componentis.

width=200
Ch Dz Ie Uo
ch dz ie uo

Alfabetu

[adital | adital cóigu]

El lituanu tiini doci vocalis escritas. Amás delas letras latinas comunis, se gasta el ogonek pa endical vocal larga, comu recuerdu de quandu estas vocalis eran nasalis (comu ocurri ogañu en polacu).

Mayúsculas A Ą E Ę Ė I Į Y O U Ų Ū
Minúsculas a ą e ę ė i į y o u ų ū
AFI a ɛ ɛː i o u

El lituanu utiliça veinti signus consonánticus, tomaus del alhabetu latinu. Amás, el dígrafu ch representa la consonanti velal fricativa sorda (AFI /x/); la prununciación delos demás dígrafus se puei deducil delos sus componentis.

Ejemplos

[adital | adital cóigu]

Algunas palabras y frases de ejemplo:

  • Labas! / ¡Hola!
  • Laba diena! / ¡Buenos días!
  • taip /
  • ne / no
  • Ate! / ¡adiós!
  • Gero apetito! (Gen.) / ¡buen provecho!
  • Į sveikatą! (Ac.) / ¡salud!
  • Atsiprašau! / ¡perdón! (literalmente: me disculpo)
  • Arbatpinigiai / propina (literalmente: dinero para el té)
  • Prašom! / ¡por favor!
  • Ačiū! / ¡gracias!
  • (labai) gerai / (muy) bien
  • Dievas / Dios
  • Vanduo / agua
  • Žemė / tierra

Véase tamién

[adital | adital cóigu]

Referencias

[adital | adital cóigu]
  1. Zinkevičius, Zigmas; Girdenis, Alexas Stanislovas. Dėl lietuvių kalbos tarmių klasifikacijos. Kalbotyra (Slavistica Vilnensis). 14. 1966. ISSN 1392-1517
  2. last=Smalstieg |first=William |date=1982 |title=The Origin of the Lithuanian Language |url=https://web.archive.org/web/20201111175048/http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_01.htm |journal=Lituanus |volume=28 |issue=1 |access-date=2016-08-07 |via=lituanus.org
  3. |last1=Zinkevičius |first1=Zigmas |title=Lietuvių kalbos kilmė |trans-title=The Origin of the Lithuanian Language |url=https://www.vle.lt/straipsnis/lietuviu-kalbos-kilme/ |website=Visuotinė lietuvių enciklopedija |access-date=21 January 2023 |language=lt
  4. |last1=Girdenis |first1=Aleksas |last2=Mažiulis |first2=Vytautas |date=1994 |title=Baltų kalbų divergencinė chronologija |journal=Baltistica |language=lt |volume=27 |issue=2 |page=10 |doi=10.15388/baltistica.27.2.204 |doi-access=free
  5. last1=Novotná |first1=Petra |last2=Blažek |first2=Václav |date=2007 |title=Glottochronology and Its Application on the Balto-Slavic Languages |journal=Baltistica |volume=42 |issue=3 |pages=208–209 |doi=10.15388/baltistica.42.3.1178 |doi-access=free
  6. |last1=Patackas |first1=Algirdas |title=Apie galindus, baltų gentį, ir jų kelionę į vakarus, pasaulio pakraštį (nuotraukos) |url=https://www.lrytas.lt/kultura/istorija/2010/09/24/news/apie-galindus-baltu-genti-ir-ju-kelione-i-vakarus-pasaulio-pakrasti-nuotraukos--4681476 |website=lrytas.lt |access-date=22 January 2023 |language=lt
  7. title=Baltų kalbos ir tautos |url=https://www.aidai.eu/index.php?view=article&catid=202%3A6-rugsjis&id=2746%3Ais&option=com_content&Itemid=233 |website=Aidai.eu |access-date=22 January 2023 |language=lt
  8. |title=History |url=https://web.archive.org/web/20230122093155/https://balticlanguage.space/history/ |website=Balticlanguage.space |access-date=22 January 2023
  9. |title=The Indo-European Languages|last1=Ramat|first1=Anna Giacalone|author-link=Anna Giacalone Ramat|last2=Ramat|first2=Paolo|publisher=Routledge|year=1998|isbn=9781134921867|pages=454–479|chapter=The Baltic Languages|oclc=908192063
  10. |title=Latvia |url=https://www.britannica.com/place/Latvia/History |website=Encyclopædia Britannica |access-date=22 January 2023
  11. |last=Taylor |first=Isaac |author-link=Isaac Taylor (priest) |url=https://archive.org/details/cu31924029872847/page/n277/mode/2up |title=The Origin of the Aryans: An Account of the Prehistoric Ethnology and Civilisation of Europe |publisher=24 Warwick Lane, Paternoster Row |year=1892 |edition=2nd |series=The Contemporary Science |location=London |page=261
  12. |url=https://books.google.com/books?id=kQ6CTNgAbPMC&q=danis+hjelmslev+studied+lithuanian&pg=PA124 |title=Key Thinkers in Linguistics and the Philosophy of Language |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780195187687 |editor-last=Chapman |editor-first=Siobhan |page=124 |editor-last2=Routledge |editor-first2=Christopher
  13. |last=Joseph |first=John E. |date=2009 |title=Why Lithuanian Accentuation Mattered to Saussure |url=https://web.archive.org/web/20210224193735/http://www.lel.ed.ac.uk/~josephj/LHI_Joseph%5b1%5d.pdf |journal=Language & History |volume=52 |issue=2 |pages=182–198 |doi=10.1179/175975309X452067 |s2cid=144780177 |access-date=1 April 2018 |via=lel.ed.ac.uk
  14. |last=Sabaliauskas |first=Algirdas |date=2007 |title=Remembering Vladimir Toporov |url=http://www.lituanus.org/2007/07_2_01%20Sabaliauskas.html |journal=Lituanus |volume=53 |issue=2 |access-date=4 April 2018 |via=lituanus.org |archive-date=24 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210224180000/http://www.lituanus.org/2007/07_2_01%20Sabaliauskas.html |url-status=dead
  15. |title=Jan Safarewicz |url=https://www.vle.lt/straipsnis/jan-safarewicz/ |website=Visuotinė lietuvių enciklopedija |access-date=21 January 2023 |language=lt
  16. 16,0 16,1 16,2 16,3 Error en la cita: Etiqueta <ref> no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadas OriginVle
  17. |last=Smalstieg |first=William |date=1982 |title=The Origin of the Lithuanian Language |url=http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_01.htm |url-status=dead |journal=Lituanus |volume=28 |issue=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201111175048/http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_01.htm |archive-date=11 November 2020 |access-date=2016-08-07 |via=lituanus.org
  18. Baranauskas, Tomas (2006). Aukštaitija XIII–XV amžiuje [Aukštaitija in the 13th–15th centuries] (in Lithuanian). Kaunas: Žiemgalos leidykla. p. 1.
  19. Misiūnas, Romuald J., Bater, James H. Prehistory to the 18th Century. Baltic states. Encyclopædia Britannica.
  20. |title=The Problematic Nature of Samogitian Origin] (in Lithuanian). Kalvotoji Žemaitija. Retrieved on 5 February 2025.
  21. Kavaliauskas, Antanas (1 January 2018). "Žemaičių kilmės problematika" [The Problematic Nature of Samogitian Origin] (in Lithuanian). Kalvotoji Žemaitija. Retrieved on 5 February 2025.
  22. Gudavičius, Edvardas. "Lietuvos žemių konfederacija" [The Confederation of Lithuanian Lands] (in Lithuanian). Universal Lithuanian Encyclopedia.
  23. 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 |last1=Zinkevičius |first1=Zigmas |title=Lietuvių rašomoji kalba |url=https://www.vle.lt/straipsnis/lietuviu-rasomoji-kalba/ |website=Visuotinė lietuvių enciklopedija |access-date=15 January 2023 |language=lt
  24. |last1=Antanavičius |first1=Darius |last2=Baronas |first2=Darius |last3=Dubonis |first3=Artūras |last4=Petrauskas |first4=Rimvydas |title=Mindaugo knyga. Istorijos šaltiniai apie Lietuvos karalių |date=2005 |publisher=Lietuvos istorijos instituto leidykla |location=Vilnius |isbn=9986780683 |page=97
  25. |title=Tarp Europos kalbų U. Richentalis paminėjo ir Lingwa Lietowia – lietuvių kalbą |journal=Lietuvos bajoras |date=2015 |issue=21 |page=22 |url=https://www.lbks.lt/images/zurnalai/pdf/bajoru_zurnalas21.pdf |access-date=17 January 2023 |language=lt
  26. |author1=Ulrich of Richenthal |title=Concilium zu Constencz (Chronik des Konstanzer Konzils) |page=232v |url=https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/ir00196000/0463/image,info,thumbs |access-date=17 January 2023 |language=de
  27. |last1=Rutkauskienė |first1=Violeta |title=Istorinės Lietuvos valdovų vėliavos ir LDK delegacijos herbai Konstanco metraštininkų kronikose |journal=Voruta |date=2016 |issue=1 |page=5 |url=https://www.voruta.lt/wp-content/uploads/Voruta-2016-nr.-1.pdf |access-date=9 February 2023 |language=lt
  28. 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 |last1=Dubonis |first1=Artūras |title=The Prestige and decline of the official (state) language in the Grand Duchy of Lithuania (fifteenth-sixteenth century): problems in Belarusian historiography |journal=Lithuanian Historical Studies |date=2016 |volume=20 |pages=6–7, 15–16, 21 |url=https://etalpykla.lituanistika.lt/fedora/objects/LT-LDB-0001:J.04~2016~1512655799738/datastreams/DS.002.1.01.ARTIC/content |access-date=3 November 2023
  29. |last1=Kiaupa |first1=Zigmantas |title=The history of Lithuania before 1795 |last2=Kiaupienė |first2=Jūratė |last3=Kuncevičius |first3=Albinas |year=2000 |isbn=9789986810131 |page=194 |publisher=Lithuanian Institute of History |location=Vilnius
  30. |last1=Poliakovas |first1=Olegas |title=Slavų kanceliarinė kalba |url=https://www.vle.lt/straipsnis/slavu-kanceliarine-kalba/ |website=Visuotinė lietuvių enciklopedija |access-date=16 February 2023 |language=lt
  31. 31,0 31,1 |title=Kurie Lietuvos valdovai mokėjo protėvių kalbą, kurie – ne? / Laida "Lietuva – mūsų lūpose" |url=https://www.youtube.com/watch?v=o_I9qGa1J44 |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211211/o_I9qGa1J44%7C archive-date=2021-12-11 |url-status=live|website=YouTube |publisher=Palace of the Grand Dukes of Lithuania |access-date=16 February 2023 |language=lt
  32. 32,0 32,1 |title=Ar perrašinėjamos istorijos pasakų įkvėpta Baltarusija gali kėsintis į Rytų Lietuvą? |url=https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/istorija/ar-perrasinejamos-istorijos-pasaku-ikvepta-baltarusija-gali-kesintis-i-rytu-lietuva-582-456877 |last1=Pancerovas |first1=Dovydas |website=15min.lt |access-date=16 February 2023 |language=lt
  33. 33,0 33,1 |last1=Statkuvienė |first1=Regina |title=Jogailaičiai. Kodėl ne Gediminaičiai? |url=https://www.15min.lt/naujiena/aktualu/istorija/jogailaiciai-kodel-ne-gediminaiciai-582-1056552 |website=15min.lt |access-date=16 February 2023 |language=lt
  34. 34,0 34,1 34,2 |last1=Stone |first1=Daniel |title=The Polish-Lithuanian State, 1386–1795 |date=2001 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-98093-5 |pages=4, 52 |url=https://books.google.com/books?id=LFgB_l4SdHAC&q=Lithuanian&pg=PA52 |access-date=12 February 2023
  35. |last1=Plikūnė |first1=Dalia |title=Kodėl Jogaila buvo geras, o Vytautas Didysis – genialus |url=https://www.delfi.lt/news/daily/lithuania/kodel-jogaila-buvo-geras-o-vytautas-didysis-genialus.d?id=76794153 |website=DELFI |access-date=17 July 2021 |language=lt
  36. |last1=Baronas |first1=Darius |title=Žemaičių krikštas: tyrimai ir refleksija |date=2013 |publisher=Lithuanian Catholic Academy of Science |location=Vilnius |isbn=978-9986-592-71-6 |pages=33–34 |url=https://www.lkma.lt/site/files/file/leidiniai/Zemaiciu_krikstas.pdf |access-date=16 February 2023 |language=lt
  37. |author1=Vytautas the Great |author2=Valkūnas, Leonas (translation from Latin) |title=Vytauto laiškai [ Letters of Vytautas the Great ] |publisher=Vilnius University, Institute of Lithuanian Literature and Folklore |page=6 |url=http://www.šaltiniai.info/files/literatura/LC00/Vytauto_lai%C5%A1kai.LC2100.pdf |access-date=4 March 2023 |language=lt |quote=Juk pirmiausia Jūs padarėte ir paskelbėte sprendimą dėl Žemaičių žemės, kuri yra mūsų paveldėjimas ir mūsų tėvonija iš teisėtos prosenolių bei senolių įpėdinystės. Ją ir dabar nuosavybėje turime, ji dabar yra ir visada buvo viena ir ta pati Lietuvos žemė, nes yra viena kalba bei tie patys gyventojai. (...) Taip pat Žemaitijos žmonės nuo senų laikų save vadino lietuviais ir niekada žemaičiais, ir dėl tokio tapatumo (sic) savo rašte mes nerašome apie Žemaitiją, nes viskas yra viena, vienas kraštas ir tie patys gyventojai.
  38. |last1=Fijał |first1=Jan |last2=Semkowicz |first2=Władysław |date=1948-01-01 |title=Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. Tomu 1. Zeszyt 3 (1501–1507, uzupełn. 1394–1500) (W Krakowie 1948) |url=https://www.academia.edu/45078413 |journal=Codex Diplomaticus Ecclesiae Cathedralis Necnon Dioceseos Vilnensis. Voluminis I. Fasciculus 3 (1501–1507, Addenda 1394–1500). |pages=616–617 |access-date=8 September 2024
  39. |last=Baranauskas |first=Tomas |date=2009-01-01 |title=Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė ir lietuvių tauta |trans-title=The Grand Duchy of Lithuania and the Lithuanian nation |url=https://www.academia.edu/3715377 |journal=Lietuvių tauta |language=lt |volume=11: Tirpstančios lietuvių žemės |page=82 |access-date=8 September 2024
  40. |first1=Eugenija |last1=Ulčinaitė |last2=Jovaišas |first2=Albinas |url=http://ualgiman.dtiltas.lt/vid..html#Hermanas_Vartbergietis_ |archive-url=https://web.archive.org/web/20071026081117/http://ualgiman.dtiltas.lt/vid..html#Hermanas_Vartbergietis_ |url-status=dead |archive-date=26 October 2007 |title=Lietuvių kalba ir literatūros istorija |language=lt
  41. |last1=Ulčinaitė |first1=Eugenija |last2=Jovaišas |first2=Albinas |title=Lietuvių literatūros istorija: XIII-XVIII amžius |date=2003 |publisher=Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas |location=Vilnius |isbn=995547551X |pages=13–66
  42. |last1=Stryjkowski |first1=Maciej |author-link1=Maciej Stryjkowski |title=Kronika Polska, Litewska, Zmódzka i wszystkiéj Rusi. |date=1582 |publisher=Warszawa Nak. G.L. Glüsksverga |page=207 |url=https://archive.org/details/kronikapolskalit02stryuoft/page/206/mode/2up?view=theater |access-date=16 February 2023
  43. |last1=Kutrzeba |first1=Stanisław |last2=Semkowicz |first2=Władysław |title=Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791 |date=1932 |publisher=Polska Akademia Umiejętności |location=Kraków |page=117 |url=https://pbc.biaman.pl/dlibra/publication/1419/edition/1545?language=en |access-date=4 November 2023
  44. |title=Šventojo Kazimiero gyvenimo istorija |url=https://www.katedra.lt/sv-kazimieras/istorija/ |website=Vilnius Cathedral |access-date=3 March 2023 |language=lt |quote=Jo gyvenimą tyrinėjo popiežiaus Leono X legatas vyskupas Z. Ferreri. 1521 m. jis išspausdino biografiją "Vita beati Casimiri, scripta Vilniae" – tai vienintelis XVI a. šaltinis, kalbantis apie asketišką Kazimiero gyvenimą. Autorius akcentuoja, kad Kazimieras mokėjęs lietuvių, lenkų, vokiečių ir lotynų kalbas, turėjęs nemažai dorybių: buvo teisingas, susivaldantis, tvirtos dvasios, išmintingas.
  45. |last1=Pietkiwicz |first1=K. |title=Dwór litewski wielkiego księcia Aleksandra Jagiellończyka (1492–1506) |date=1997 |location=Vilnius
  46. |last1=Kiaupa |first1=Zigmantas |last2=Mickevičius |first2=Arturas |last3=Sarcevičienė |first3=Jolita |title=Lietuvos valstybė: XII-XVIII a. |date=1997 |publisher=Lietuvos istorijos institutas, Lietuvos mokslų akademija |isbn=978-9986-780-08-3 |pages=88–89 |language=lt
  47. |last=Dubonis |first=Artūras |date=2002 |title=Lietuvių kalba: poreikis ir vartojimo mastai : XV a. antra pusė - XVI a. pirma pusė |url=https://etalpykla.lituanistika.lt/fedora/objects/LT-LDB-0001:J.04~2002~1367186030476/datastreams/DS.002.0.01.ARTIC/content |journal=Naujasis židinys–Aidai |volume=9-10 |pages=473–478
  48. |last1=Juška |first1=Albertas |title=Lietuvių kalba Mažosios Lietuvos mokyklose |url=https://www.mle.lt/straipsniai/lietuviu-kalba-mazosios-lietuvos-mokyklose |website=Mažosios Lietuvos enciklopedija |access-date=21 January 2025 |language=lt
  49. |last1=Menelis |first1=E. |last2=Samavičius |first2=R. |title=Vilniaus miesto istorijos chronologija |url=http://www.vilnijosvartai.lt/wp-content/uploads/2016/07/Vilniaus-miesto-istorijos-chronologija.pdf |website=Vilnijosvartai.lt |access-date=12 February 2023 |language=lt
  50. |title=Kauno rotušė |url=http://www.autc.lt/lt/architekturos-objektai/971 |website=Autc.lt |access-date=12 February 2023 |language=lt
  51. |last1=Butėnas |first1=Domas |title=Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valstybinių ir visuomeninių institucijų istorijos bruožai XIII–XVIII a. |date=1997 |publisher=Lietuvos istorijos instituto leidykla |location=Vilnius |pages=145–146
  52. Error en la cita: Etiqueta <ref> no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadas MarasVle
  53. 53,0 53,1 |title=Švietimas Mažojoje Lietuvoje |url=https://www.vle.lt/straipsnis/svietimas-mazojoje-lietuvoje/ |website=Visuotinė lietuvių enciklopedija |access-date=19 January 2025 |language=lt
  54. Cite journal |last1=Fijał |first1=Jan |last2=Semkowicz |first2=Władysław |date=1948-01-01 |title=Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. Tomu 1. Zeszyt 3 (1501–1507, uzupełn. 1394–1500) (W Krakowie 1948) |url=https://www.academia.edu/45078413 |journal=Codex Diplomaticus Ecclesiae Cathedralis Necnon Dioceseos Vilnensis. Voluminis I. Fasciculus 3 (1501–1507, Addenda 1394–1500). |pages=616–617 |access-date=8 September 2024
  55. Cite journal |last=Baranauskas |first=Tomas |date=2009-01-01 |title=Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė ir lietuvių tauta |trans-title=El Gran Duqui de Lituania i la nación lituana |url=https://www.academia.edu/3715377 |journal=Lietuvių tauta |language=lt |volume=11: Tirpstančios lietuvių žemės |page=82 |access-date=8 September 2024
  56. Adaptau de https://web.archive.org/web/20221208155950/http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_02.htm.
  57. Adaptau de https://web.archive.org/web/20221208155950/http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_02.htm.
  58. Adaptau de https://web.archive.org/web/20220630221849/http://www.lituanus.org/1972/72_1_05.htm.
  59. cita requerida
  60. Urbanavičiūtė, Karina. Lietuvių kalbą galima palyginti su gerai išsilaikiusiais dinozauro kaulais. LRT. 2017-05-02. lt

Atijus p'afuera

[adital | adital cóigu]