Cicerón

Dendi Güiquipeya
Bustu e Cicerón

Marcu Túliu Cicerón (en latín Marcus Tullius Cicero), (Arpinu 3 d’Eneru el 106 a. C. - †Fórmia 7 Diciembri el 43 a. C.). Políticu, filósofu, escrebiol i hablatol romanu.

Via[Edital | Editá'l códigu]

Cicerón tuvu nacéncia nuna antígua família el Láciu pretenecienti al ordin ecuestri. Dendi moçu muestró qualiais enteletualis estrordinárias. Apartil el 91 a. C. acontina los sus estuyus en Roma hunta su helmanu i sus primus. S’eniciaria ena retólica a manu Licíniu Crasu i Marcu Antóniu i en derechu hunta Múciu Escévola el agul. Hueraparti la hormación retólica i legal, el arpinati alquirió una sólia hormación filosófica rescrecienti el epicúriu Fedru, del estoicu Diodotu i del acaémicu Filón de Larisa. Nel 87 s’atopa con el hablativu Motón de Roas i con el estoicu Posidóniu en Roma, momentu nel qual s’ensota nel estuyu la retólica, la filosofia i las leis, traduhendu várias obras griegas cumu el Ecοnómicu Henofonti, los Φαινόμενα Aratu i angunus diálogus platónicus.

Entri el 79 i el 77 viaha pa Grécia ondi tuvu contautu con angunus los representantis la escuela epicúria i s’enició enos mistérius eleusinus.

De que regressa a Roma se convoa con Teréncia, güervi al labuteu forensi i enceta la carrera política cumu qüestol. Nel 69 es lihiu edil, dos años dispués pretol i en Húliu el 64, consu. Peru contri mas opulaba ena su carrera hurídica, mas s’emputecia cumu políticu.

Cicerón se via ca vezi mas abaldonau i esmanchiliu. Presenció el trunviriatu Pompeyu-Cesa-Crassu i la guerra cevil prevocá tras la muerti Crassu. Endispués dunas ativiais pocu provechosas cumu políticu, abaldonau pol tós, dehuyi de Roma nel 58. Al cabu de mas dun añu nel essíliu, Cicerón regressa a Roma, peru si bien puu arrecuperal los bienis confiscaus pol Clódiu, nu puu, a la escontra, arrecuperal la su enfluéncia política. Cicerón sienti una prohunda nostálhia pola Repúbrica i nu es escapás de adatalsi al muelu tiránicu Cesa, al que sempri tuvu arregañus, de mó que se consagra al escrebieru la filosofia.

Arregañau ansimesmu cola política Marcu Antóniu, sucessol nel puel tras la muerti Cesa, Cicerón passó a encabeçal la lista sentenciaus a muerti nel segunderu trunviriatu. Precura ahuyil pa Macedónia, peru es caturau i assessinau ena su finca de Fórmia nel 43 a. C.

Obras[Edital | Editá'l códigu]

Cicerón hue un prolíficu autol. Es el autol latinu con mas obras conselvás: unas aspécii obras hurídicas, otras filosófica i algotras trataus sobri la hablatória, hueraparti las sus cartas. La su prosa gusta de periodus largus, anque con sintassi olganizá. Amás se le consiera el criaol el lenguahi filosóficu latinu, envrocandu al latín numerosus télminus rescrecientis el griegu i rutilizandu muchus de los ya dessistentis en latín con sintiu metafóricu. Velequí el listau las sus prencipalis obras.

  • Epistulæ ad familiares
  • Epistulæ ad Atticum
  • Epistulæ ad Quintum fratrem
  • Epistulæ ad Marcum Brutum
  • De oratore
  • Orator
  • Brutus
Cicerón ehelciendu de fiscal contra Catilina
  • De optimo gener oratorum
  • Partitiones oratoriæ
  • Topica
  • Pro Archia poeta
  • Pro Roscio Amerino
  • Pro Marcello
  • Pro Ligario
  • Pro Milone
  • Pro Murena
  • In Verrem
  • De re publica
  • De legibus
  • Consolatio
  • De finibus bonorum et malorum
  • De officiis
  • De senectute
  • De amicitia
  • De natura deorum
  • De divinatione
  • De fato
  • Catilinarias
  • Filípicas

Bibliografia[Edital | Editá'l códigu]

Opera omnia, 1566

En castellanu, son asseñalabri las traucionis la eitorial Gredos.